Gemiddeld gebruiken Belgen zo’n 100 liter kraantjeswater per dag. Ons gemiddeld totaal watergebruik per dag ligt echter veel hoger: maar liefst 7.400 liter per dag. Dit is onze watervoetafdruk. Het grootste deel daarvan gaat naar voeding. Hoe komen we aan dat cijfer, wat is de watervoetafdruk precies, waarom is dit zo belangrijk en (vooral) hoe kunnen we dat cijfer naar beneden halen?
Direct en verborgen water
Veel mensen denken dat de watervoetafdruk gaat over zogenaamd direct water, zoals het water dat je drinkt, gebruikt bij het douchen, enzovoort. Kortom het kraantjeswater, grond- en regenwater dat je dagelijks gebruikt. Maar dat is maar een deel van het verhaal. De watervoetafdruk brengt niet enkel direct water in kaart. Er wordt ook gekeken naar de hoeveelheid water die nodig was om het stukje vlees dat jij eet te maken, de jeans die je draagt, de koffie die je drinkt, en ga zo maar door. Dus al het water dat nodig was om alles wat je consumeert te maken. Dit noemen we indirect water, of ook verborgen water. De term ‘verborgen’ verwijst naar het feit dat dit water niet meer effectief in het product aanwezig is, maar wel in de keten om het te maken.
Een ecologische voetafdruk over water?
Zo zou je het kunnen omschrijven. De ecologische voetafdruk geeft namelijk weer hoeveel land- en wateroppervlakte de mensen gebruiken om te kunnen eten, zich verplaatsen, enzovoort. De watervoetafdruk gaat daarentegen over het volume zoetwater dat nodig is om bepaalde producten te maken en diensten te leveren.
De watervoetafdruk is dus een instrument om direct én indirect watergebruik te meten. Deze kan uitgedrukt worden in liter of m³ per jaar of per dag. Deze tool werd ontwikkeld door prof. A. Y. Hoekstra van de universiteit van Twente in Nederland.
Hoeveel water je gebruikt, bepaalt je persoonlijke watervoetafdruk. Je kan echter ook spreken van de watervoetafdruk van een product of van een heel land, een bedrijf, noem maar op.
De waterimport in België
In België importeren we 75% van het totale volume water dat we gebruiken. Dat maakt dat we sterk afhankelijk zijn van de watervoorraden op andere plaatsen in de wereld. Zo importeren we veel groenten, fruit, vlees en andere producten uit warme landen. Denk aan Latijns-Amerika, Azië en Afrika.
Niet genoeg water?
Is er dan niet genoeg water voor iedereen om al de producten te maken die we nodig hebben (of willen?) en om te drinken, ons te wassen, enzovoort? Ja en nee. Zo is er zeker voldoende water voor iedereen. Het beschikbare zoetwater op aarde blijft constant doordat het water binnen de watercyclus blijft. Als we al dat water eerlijk zouden verdelen over alle mensen dan zou iedere wereldbewoner zo’n 5.500 liter water per dag kunnen gebruiken. Dat is het eerlijk wateraandeel, en is ruim voldoende voor iedereen om een gezond leven te kunnen leiden. Maar het watergebruik verschilt sterk van plaats tot plaats en van persoon tot persoon. De gemiddelde watervoetafdruk van de wereldbevolking bedraagt 3.800 liter per dag – ofwel 1,2 miljoen liter per jaar. Dat is minder dan de helft van de watervoetafdruk van de gemiddelde Belg. Bovendien heeft niet iedereen gelijke toegang tot drinkwater en andere watervoorzieningen. Er is dus een sterke ongelijkheid tussen en binnen landen als het op water aankomt.
Klimaatverandering en water
De druk op de watervoorraden stijgt voortdurend. Ook dit effect varieert van plaats tot plaats. De druk op de watervoorraden ontstaat o.a. door klimaatverandering. Bevolkingstoename en stijging van de consumptie per persoon op wereldniveau spelen daarnaast ook een grote rol. Het zoetwater moet daardoor verdeeld worden onder steeds meer mensen, waarvan een groot deel ook steeds meer consumeert. Dat betekent dat de watervoorraden steeds zwaarder onder druk staan.
“… steeds meer behoefte aan zoetwater, waardoor de druk op de beschikbare watervoorraden steeds groter wordt.”
– Brochure Leven op grote watervoet, p. 14
Gevolgen voor iedereen
Van de druk op de watervoorraden merken we nog niet zoveel in het Westen, maar dat is wel al het geval in veel landen in ontwikkeling. Dat komt o.a. omdat de gevolgen van de klimaatverandering daar nu al voelbaarder zijn. Verder heeft het consumptiepatroon in het Westen een grote impact op deze landen. Op korte termijn is de intensieve productie in het Zuiden vaak een goede zaak voor de lokale economie. Maar indien niet duurzaam wordt omgegaan met de beschikbare waterbronnen, kunnen meren, rivieren en grondwaterlagen uitgeput geraken. Dit kan grote gevolgen hebben voor mens en natuur.
Wat het betekent voor jou en wat je kan doen...
Wil jij meteen in actie schieten nu je weet hoe belangrijk de watervoetafdruk is? Lees dan zeker verder!
Is de toenemende druk op de watervoorraden een probleem voor mij?
Betekent dit dan dat we ons hier geen zorgen hoeven te maken over water? Dat lijkt misschien zo, maar wist je dat België met een gemiddelde tot hoge waterstress kampt? Dat komt vooral door de waterintensieve industrie in ons land. Bovendien is de bevolkingsdichtheid in Vlaanderen en Brussel uitzonderlijk hoog, waardoor het beschikbare zoetwater met veel mensen gedeeld moet worden. Verder lijkt het vaak te regenen, maar eigenlijk is de hoeveelheid zoetwater die beschikbaar is voor de Vlaming en Brusselaar vrij laag in vergelijking met andere landen.
De laatste jaren horen we het inderdaad weleens op het nieuws tijdens warme zomermaanden. De landbouw ondervindt dan bijvoorbeeld gevolgen van de droogte en er worden regels opgelegd naar gebruik van water om je zwembad te vullen en je tuin te besproeien. Als we niet duurzaam omgaan met het beschikbare zoetwater in België, zullen hier binnenkort meer en meer waterproblemen opduiken.
Bovendien is het zo dat we in ons land veel consumeren. Voor de producten die wij gebruiken wordt elders veel water verbruikt. Als we zo doorgaan zullen de watervoorraden op veel plaatsen in de wereld in de problemen geraken. Op termijn kunnen ze ook volledig uitgeput geraken. Als dit gebeurt, zullen de gevolgen voor onze consumptie en dus voor zaken die we nu vanzelfsprekend vinden niet te negeren zijn.
Door de toenemende droogtes en de klimaatverandering, die ook in ons land gevolgen hebben, zullen de problemen waarschijnlijk alleen maar toenemen. Dat betekent dat jouw kinderen, kleinkinderen en volgende generaties voor een onzekere ‘watertoekomst’ staan. De watervoetafdruk is dus helemaal geen ver-van-mijn-bed-show.
Hoe kan jij een verschil maken?
Waarom zou wat jij – als individu – doet, dan een verschil maken? Natuurlijk kan jij alleen niet alle wereldproblemen oplossen. Toch begint verandering bij kleine dingen en kunnen alle mensen samen wél een grote impact hebben.
Duurzame keuzes maken is lang niet zo moeilijk en daar kan je vandaag al mee beginnen. Als steeds meer mensen bijvoorbeeld kiezen voor vegetarische alternatieven i.p.v. vlees, kan dit supermarkten motiveren om hun vegetarisch aanbod te vergroten en hun vleesaanbod te verkleinen. Op lange termijn kan de productie van vlees zo ook gaan dalen. Op dezelfde manier kan kiezen voor kledij met duurzaamheidslabels, er op termijn toe leiden dat winkels steeds meer minder niet-duurzame kledij gaan verkopen. Dit is simpelweg een logisch gevolg van de wet van vraag en aanbod.
Met onze duurzame consumptieveranderingen sturen we ook een sterk signaal naar bedrijven en overheden. Kijk maar naar de impact van de Mei Plasticvrij-campagnes en andere initiatieven rond plastic. Vandaag worden in vele supermarkten herbruikbare zakjes voor groenten en fruit verkocht en mogen winkels geen lichte plastic draagtassen meer aanbieden.
Wist je dat je je persoonlijke watervoetafdruk door kleine veranderingen al sterk kan verkleinen? Op deze site posten we regelmatig nieuwe tips om water te besparen. Meteen tot de actie overgaan? Bereken dan in de waterteller hoeveel water je kan besparen door een paar gemakkelijke acties te ondernemen!
Meer weten?
Op deze websites en brochures haalden wij onze inspiratie: