Wat is de gemiddelde Belgische watervoetafdruk?

Experten zijn het erover eens dat de watervoetafdruk in België hoog is. De oorzaken liggen in onze consumptie. Zo zijn we fervente koffiedrinkers en eten we veel vlees. Maar wat de gemiddelde watervoetafdruk van Belgen precies is, daar zijn de experten het niet helemaal over eens. Afgelopen juni stond in De Morgen te lezen dat de gemiddelde watervoetafdruk van Belgen 5200 liter per dag is. Dat cijfer vermeldde dr. Joep Schyns in een interview. Joep Schyns is één van de opvolgers van wijlen Arjen Hoekstra, het brein achter het concept van de watervoetafdruk. Hij is ook een leidend figuur binnen de Water Footprint Network.

In alle communicatie van Join For Water vermelden we aan de andere kant steeds het cijfer 7400 liter per dag. Dit cijfer komt van Ecolife en het WWF. Dat cijfer ligt ongeveer 2000 liter hoger dan het cijfer van de Water Footprint Network. Maar welk cijfer is het meest correct? En kunnen we dit verschil verklaren? Onze communicatiemedewerker Chloë ging op zoek naar antwoorden!

In dit artikel vind je:

Wat zegt de Water Footprint Network?

Water Footprint NetworkHet concept watervoetafdruk is door wijlen prof. Hoekstra ontwikkeld in 2002. Hoekstra was de medeoprichter van de Water Footprint Network, en dé referentie m.b.t. de watervoetafdruk. Sinds 2002 zijn er drie verschillende studies gepubliceerd over de nationale watervoetafdruk. Hoekstra is telkens hoofdauteur. In elk onderzoek werden de parameters, cijfers en methodes verfijnd.

Het laatste rapport is een peer-reviewed artikel, gepubliceerd in 2012 in het tijdschrift PNAS. De onderzoeksvraag draait rond de watervoetafdruk van een reeks landen, met focus op de Verenigde Staten. De Water Footprint Network gebruikt de gegevens uit dit onderzoek in officiële communicatie over de watervoetafdruk in verschillende landen. Het Belgische gemiddelde van 5200 liter per dag komt ook hiervandaan.

… en Ecolife en het WWF?

In 2008 begon het WWF samen met Ecolife onderzoek te doen naar de watervoetafdruk in België. Het doel was tools ontwikkelen en communiceren naar een breed publiek. Zo ontstond de website watervoetafdruk.be. Enkele jaren geleden beslisten beide partijen echter om hier niet langer in te investeren. De website bleef wel bestaan. Sinds begin 2020 brengt watervoetafdruk.be je automatisch naar watertelt.be. Join For Water nam de URL immers over.

wwfHet onderzoek bestond er in de gemiddelde watervoetafdruk van Belgen te herberekenen. Het uitgangspunt was het onderzoek van de Water Footprint Network. De basis van dit onderzoek, waar het WWF en Ecolife trekker van waren, is het thesisonderzoek van Els De Clerck (2008-2009). De thesis kaderde in de studies van Els De Clerck (Master Milieusanering en Milieubeheer, Universiteit Gent).

Uit dat onderzoek bleek dat de gemiddelde watervoetafdruk van Belgen 7400 liter water per dag is. Dit onderzoek en cijfer publiceerde het WWF later in een officieel rapport (in 2011). Dit cijfer ligt dus veel hoger dan de 5200 liter per dag in het onderzoek van de Water Footprint Network, verschenen in 2012.

Vanwaar dit verschil?

methode beeldDe vraag is dan natuurlijk waarom er zo’n sterk uiteenlopende cijfers circuleren. We vroegen het na bij dr. Joep Schyns van de Water Footprint Network en dr. Stijn Bruers van Ecolife. Hun antwoord riep echter nog meer vragen op. Zowel Schyns als Bruers geeft aan dat er enigszins andere methodes zijn gebruikt.

Als je beide studies erop naleest, ontdek je dat de methoden in beide gevallen gebaseerd zijn op peer-reviewed artikels. De wetenschappelijkheid van beide studies staat dus niet ter discussie. Toch niet op basis daarvan. Wel is enkel het onderzoek van de Water Footprint Network gepubliceerd in een peer-reviewed tijdschrift. Het onderzoek van De Clerck, Ecolife en WWF is dat niet.

We proberen enkele verklaringen te formuleren:

  • De studie door De Clerck ging over een kortere en recentere periode (2000-2004) dan het onderzoek van de Water Footprint Network (1996-2005). De consumptie van Belgen steeg in die periode. En de watervoetafdruk steeg waarschijnlijk mee.
  • Beide studies hanteren verschillende export- en importcijfers. Dit kan een grote impact hebben op het gemiddelde. De reden is dat handel voor de consumptiepatronen van Belgen een grote rol speelt. Ons land produceert immers niet zo veel zelf. Onze watervoetafdruk wordt maar voor een kwart bepaald door wat in België wordt geproduceerd. De rest komt van import. Denk aan voeding, drank, kledij, … In het onderzoek van de Water Footprint Network zijn hiervoor oudere cijfers verwerkt. Samen met het vorige punt kan dit voor een groot stuk het verschil tussen de vermelde Belgische gemiddelden verklaren.
  • De studie door de Water Footprint Network bekijkt het aspect industrieel water meer in detail. Bovendien wordt het aandeel voeding in de totale watervoetafdruk een pak lager ingeschat dan in het onderzoek van De Clerck. Ook wordt in het onderzoek van de Water Footprint Network op regionaal niveau gekeken. In de studie door De Clerck werd op nationaal niveau gekeken voor de berekening van de watervoetafdruk van landbouwgewassen, industrie en huishoudelijk water. Het is dus mogelijk dat het aandeel voeding overschat werd in de studie door De Clerck. En dit doordat de resolutie, op nationaal niveau, grover is. In die studie zou het industrieel aandeel in de watervoetafdruk daarentegen onderschat kunnen zijn. En dit opnieuw omwille van de grovere resolutie.

Is het een probleem dat er verschillende cijfers circuleren?

Volgens Schyns is het niet erg dat experts verschillende cijfers hanteren.

De realiteit is dat verschillende methodes tot afwijkende getallen leiden. Ik zie dat ook niet als een probleem, zolang men maar transparant is over de methode.”  ~ Joep Schyns

De watervoetafdruk is een tool en is gebaseerd op gemiddelden, berekeningen en statistieken. Elk cijfer en elke berekening kent een onzekerheid. De gemiddelde watervoetafdruk van een bepaald land is dan ook niet exact gekend. Het gaat om een schatting. De enige manier om de gemiddelde watervoetafdruk in een land precies te weten te komen zou bevraging zijn. Dan zou een representatieve sample van de Belgische bevolking de watervoetafdrukcalculator moeten invullen. Zoiets is nooit gebeurd. Stel dat het wel gebeurde, dan moet er nog rekening gehouden worden met een onzekerheidsfactor. Zo is het gekend dat mensen hun watergebruik en consumptie vaak onderschatten.

Samengevat, is het eigenlijk niet mogelijk om de watervoetafdruk van de gemiddelde Belg met zekerheid te kennen. Voor de watervoetafdrukcalculator is het verschil tussen beide Belgische gemiddelden ook niet belangrijk. De calculator is immers gebaseerd op productgemiddelden, en niet op het Belgische gemiddelde.

Dit artikel is een samenvatting van het onderzoek door communicatiemedewerker Chloë De Raedt. Dat onderzoek voerde ze uit in november 2020. Het volledige onderzoek kan je hier raadplegen.

Team Water Challenge

Team Water Challenge

Bereken je watervoetafdruk