Wat zit er achter de watervoetafdrukcalculator?

stijn bruers ecolifeHeb jij je watervoetafdruk al berekend? Ben je geschrokken van dat cijfer of viel het toch nog mee? Misschien heb je je dan ook wel meteen de vraag gesteld wat er nu precies achter die cijfers zit, in welke mate het eindresultaat een weergave van de realiteit is en hoe actueel die cijfers zijn.

De cijfers waarmee de calculator werkt werden aangeleverd door Stijn Bruers, die sinds 2009 medewerker is bij Ecolife. Stijn is doctor in de theoretische natuurkunde en ecologie, doctor in de moraalfilosofie en master in de beleidseconomie. Ecolife is een kenniscentrum voor footprinting en ecologische gedragsverandering. Ik sprak met Stijn en stelde een paar vragen over de calculator.

Welke cijfers zitten er achter de calculator en hoe actueel zijn die cijfers?

Een onderzoekster van de Universiteit Gent van de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen heeft in opdracht van Ecolife een uitgebreid onderzoek gevoerd waarin de watervoetafdruk van de gemiddelde Belg berekend werd. Dat was ongeveer 10 jaar geleden (2009). Dat onderzoek is enkele jaren later herwerkt tot een publicatie van WWF (publicatiedatum: 2011). De watervoetafdrukintensiteiten van de meeste producten – dus hoeveel water nodig was om ze te maken – die in dat onderzoek gebruikt werden, zijn globale gemiddelden.

water footprint networkDie globale gemiddelden werden voor een groot deel aangeleverd door de Water Footprint Network (een internationale organisatie die zich inzet om waterschaarste en -vervuiling te verminderen) en dateren van 2005. Op de website van de Water Footprint Network vind je tabellen met die cijfers. Een heel lang Excel-bestand toont cijfers voor gewassen, vee,… Zo staat er bijvoorbeeld in hoeveel water de productie van een kilogram soja opslorpt (soja is één van de belangrijkste veevoeders voor koeien). Daar wordt dan ook rekening gehouden met wat gemiddeld wordt geëxporteerd en geïmporteerd. Deze informatie komt uit de gegevens over internationale handel van de FAO (Food and Agriculture Organization). Dat is een lange en ingewikkelde berekening. Bovendien werden er ook nog andere gegevensbronnen gebruikt, zoals die van EUREAPA, voor de watervoetafdrukintensiteiten van kleding en goederen.

Om de calculator te maken, die ook op jullie website staat, heb ik me gebaseerd op al die gegevens. De gemiddelden worden daarin dan gecombineerd met de antwoorden op de meerkeuzevragen. Zo kom je per vraag tot een bepaalde hoeveelheid liter water per dag, jaar of maand. Die waarden wordt dan weer omgerekend tot waarden per dag. De meeste cijfers per vraag worden vervolgens bij elkaar opgeteld. Enkel bij kledij en papier worden verschillende vragen met elkaar gecombineerd.

Als de gegevens 10 jaar oud zijn, is de calculator dan wel actueel?

tarwe watervoetafdrukDe watervoetafdrukintensiteiten van producten veranderen eigenlijk maar weinig doorheen de jaren. Die intensiteiten zijn o.a. bepaald door de hoeveelheid water die bepaalde gewassen verdampen (gewassen waarvan alle producten zoals voeding, kledij, papier,… gemaakt zijn, en die onze watervoetafdruk daarom bepalen). En dat zal niet veel veranderen.

10 jaar geleden verdampte bijvoorbeeld tarwe ongeveer evenveel water als nu. De ecologische voetafdruk van bepaalde producten daarentegen zal wel wijzigen. Neem bijvoorbeeld een computer, de ecologische voetafdruk daarvan gaat door de jaren heen dalen, omdat het energieverbruik steeds efficiënter wordt. In die zin is de calculator wel degelijk actueel en up-to-date te noemen, zelfs al zijn er gemiddelden van ca. 10 jaar geleden in gebruikt.

De gemiddelde watervoetafdruk van een Belg is 7.400 liter per dag. Hoe actueel is dat cijfer?

Hiervoor werden de consumptiepatronen gecombineerd met de watervoetafdrukintensiteiten, waar ik het eerder over had. De cijfers rond consumptie zijn eveneens zowat 10 jaar oud, want ze zijn gebaseerd op rapporten van 2011 (o.a. van FAOSTAT Food Balance Sheets en FOD Economie Bevoorradingsbalansen (voor vlees)). Daarvan zou je kunnen zeggen dat de gegevens niet heel actueel zijn. Onderzoeken naar consumptie zijn de laatste jaren echter wel nog uitgevoerd voor de ecologische voetafdruk, en daaruit blijkt dat de consumptie niet zo heel veel veranderd is.

En hoe komt het dat onze watervoetafdruk zo groot is?

7400 liter per Belg is inderdaad hoog. Onze buurlanden, zoals Nederland en het Verenigd Koninkrijk, hebben bijvoorbeeld een kleinere watervoetafdruk dan wij. De reden daarvoor ken ik niet meteen. Maar ik weet wel dat ons koffieverbruik alvast één verklaring is voor onze grotere watervoetafdruk: wij drinken meer koffie dan de Britten, die het vooral bij thee houden. Belgen gebruiken bovendien ook meer oliën en vetten, en eten uitzonderlijk veel dierlijke producten, zoals vlees en zuivel.

Welke vragen hebben de grootste impact op het eindcijfer? En welke de kleinste? En waarom?

rundsvlees watervoetafdrukVoor de grootste impact denk ik in eerste instantie aan dierlijke producten, dus vlees- en melkproducten. Natuurlijk, als je vegetariër bent, weegt de voetafdruk van dierlijke producten veel minder door.

De kleinste impact zal in de meeste gevallen die van drinkwater zijn, dus van het kraanwater dat in huis gebruikt wordt. Dat is ongeveer 100 liter per dag. Elektriciteitsproductie heeft daarnaast ook een vrij beperkte impact op je totale watergebruik.

Hoe ‘lokaal’ zijn de cijfers in de calculator? Worden er bijvoorbeeld gemiddelden gebruikt voor Belgische producten of veeleer wereldgemiddelden?

Het is een mix van lokale en globale gegevens. Het Belgische gemiddelde van 2.700 m³ liter per jaar (of 7.400 liter per dag) is gebaseerd op cijfers over import, export en lokale productie in België. De berekeningen in de calculator worden geijkt aan dat cijfer. Aan de andere kant zijn er bij de specifieke vragen in de calculator wel telkens wereldgemiddelden gebruikt. De vraag hoeveel water nodig is om een stukje rundsvlees te maken, is bijvoorbeeld gebaseerd op wereldgemiddelden voor watergebruik voor de teelt van veevoeder, het schoonmaken van stallen, het drinkwater voor koeien, enzovoort. Die wereldgemiddelden liggen soms iets hoger en soms iets lager dan de Belgische.

In welke mate is mijn watervoetafdruk een weergave van mijn reële watergebruik?

Er zijn verschillende zaken waar je rekening mee moet houden. Per vraag heb je een beperkt aantal antwoordopties, waardoor de juiste waarde niet exact zal overeenkomen met het antwoord dat je hebt geselecteerd. Bovendien hangt het er ook nog van af hoe je de vraag interpreteert. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je aangeeft ‘veel’ kledij te kopen, terwijl jouw koopgedrag eigenlijk meer overeenkomt met de optie ‘gemiddeld’ of ‘weinig’. Op de watervoetafdrukintensiteiten per product zit dan ook nog eens wat onzekerheid.

Als we hiermee allemaal rekening houden, kunnen we aannemen dat er op elke vraag een onzekerheid van ongeveer 50% zit. Rekening houdend met het aantal vragen (22), is de totale onzekerheid van je eindresultaat dan ongeveer 25%. Je reële watervoetafdruk zal dus ergens tussen een kwart boven of onder je eindresultaat liggen. Maar opnieuw, veel hangt af van hoe minutieus je de vragen invult.

Boodschap is dus: elke vraag goed lezen en even nadenken voor je je antwoord selecteert! Heb jij je watergebruik nog niet berekend? Niet aarzelen! Je resultaat ken je in een-twee-drie.

bereken mijn watervoetafdruk

Team Water Challenge

Team Water Challenge

Bereken je watervoetafdruk